Phản ứng hóa học hữu cơ, các loại phản ứng thế, phản ứng cộng và phản ứng tách – Hóa 11 bài 23

Vậy phản ứng hóa học hữu cơ là gì? những loại phản ứng thế, phản ứng cộng và phản ứng tách giữa các hợp chất hữu cơ xảy ra như thế nào, có đặc điểm gì? chúng ta cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

I. Phân loại phản ứng hóa học hữu cơ

1. Phản ứng thế

– Phản ứng thế là phản ứng trong đó một nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử trong phân tử hợp chất hữu cơ bị thay thế bởi một nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử khác.

* Ví dụ phản ứng thế:

 CH₄ + Cl₂  CH₃Cl + HCl

 C₂H₅OH + HBr  C₂H₅Br + H₂O

2. Phản ứng cộng

– Phản ứng cộng là phản ứng trong đó phân tử hợp chất hữu cơ kết hợp với phân tử khác tạo thành phân tử hợp chất mới.

* Ví dụ phản ứng cộng:

 C₂H₄  +  Br₂ → C₂H₄Br₂

 C₂H₄  +  HCl  C₂H₅Cl

3. Phản ứng tách

– Phản ứng tách là phản ứng trong đó hai hay thường xuyên nguyên tử bị tách ra khỏi phân tử hợp chất hữu cơ.

* Ví dụ phản ứng tách:

 CH₃ – CH₂ – OH    CH₂ = CH₂  + H₂O

II. Đặc điểm của phản ứng hóa học trong hóa học hữu cơ

1. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra chậm, do các kết nối trong phân tử các chất hữu cơ ít phân cực nên khó bị phân cắt.

2. Phản ứng hữu cơ thường nảy sinh hỗn hợp sản phẩm, do các liên kết có độ bền tương tự nhéu nên trong cùng một khó khăn có khả năng phân cắt thường xuyên liên kết.

III. Bài tập về phản ứng hóa học hữu cơ

* Bài 1 trang 105 SGK Hóa 11: Thế nào là phản ứng thế, phản ứng cộng, phản ứng tách? Cho thí dụ minh hoạ

° Lời giải bài 1 trang 105 SGK Hóa 11:

– Phản ứng thế: Là phản ứng trong đó một nguyên tử hay nhóm nguyên tử trong phân tử hợp chất hữu cơ bị thay thế bởi một nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử khác. Ví dụ:

 C₂H₅OH + Na → C₂H₅ONa + ½H₂

– Phản ứng cộng: Là phản ứng trong đó phân tử hợp chất hữu cơ kết hợp với phân tử khác tạo thành phân tử hợp chất hữu cơ.

 C₂H₄ + H₂O  C₂H₅OH

– Phản ứng tách: Là phản ứng trong đó hai hay thường xuyên nguyên tử bị tách ra khỏi phân tử hợp chất hữu cơ.

 CH₃-CH₂-OH    CH₂=CH₂ + H₂O

* Bài 2 trang 105 SGK Hóa 11: Cho phương trình hoá học của các phản ứng:

a) C₂H₆ + Br₂  C₂H₅Br + HBr

b) C₂H₄ + Br₂ → C₂H₄Br₂

c) C₂H₅OH + HBr  C₂H₅Br + H₂O

d) C₆H₁₄  C₃H₆ + C₃H₈

e) C₆H₁₂ + H₂  C₆H₁₄

g) C₆H₁₄  C₂H₆ + C₄H₈

1) Thuộc loại phản ứng thế là các phản ứng: 

A. a, b, c, d, e, g     B. a, c

C. d, e, g     D. a, b, c, e, g

2) Thuộc loại phản ứng cộng là các phản ứng:

A. a, b, c, d, e, g     B. a, c

C. d, e, g     D. b, e

3) Thuộc loại phản ứng tách là các phản ứng:

A. d, g     B. a, c

C. d, e, g     D. a, b, c, e, g

° Lời giải bài 2 trang 105 SGK Hóa 11:

1) Đáp án: B. a, c

2) Đáp án: D. b, e

3) Đáp án: A. d, g

* Bài 3 trang 105 SGK Hóa 11: Viết phương trình hoá học của các phản ứng xảy ra theo sơ đồ sau:

Trong các phản ứng trên, phản ứng nào thuộc loại phản ứng thế, phản ứng cộng, phản ứng tách?

° Lời giải bài 3 trang 105 SGK Hóa 11:

(1) CH≡CH + H₂  CH₂=CH₂

(2) CH₂=CH₂ + H₂O  CH₃-CH₂-OH

(3) CH₃-CH₂OH + HBr  CH₃-CH₂Br + H₂O

(4) 3CH≡CH  C₆H₆

(5) C₆H₆ + Br₂  C₆H₅Br + HBr

– Phản ứng cộng: (1); (2) và (4)

– Phản ứng thế: (3) và (5)

* Bài 4 trang 105 SGK Hóa 11: Kết luận nào sau đây là đúng?

A. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra rất nhanh.

B. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra rất chậm và theo thường xuyên hướng khác nhéu.

C. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra rất chậm và chỉ theo một hướng xác định.

D. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra nhanh và không theo một hướng nhất định.

° Lời giải bài 4 trang 105 SGK Hóa 11:

• Chọn đáp án: B. Phản ứng của các chất hữu cơ thường xảy ra rất chậm và theo thường xuyên hướng khác nhéu.