Tu là gì ? Đi tu là gì ? Tu tập, tu tâm, tu hành là gì ?

Tu: có nghĩa là sửa, tu sửa. Thực hành theo đạo Phật là hành động tu sửa bản thân mình (thân và  tâm), thông qua việc tu sửa lại ba  hành  vi  tạo  nghiệp (hành động, ý nghĩ, lời nói). Tu sửa  nghiệp  sẽ làm cơ sở để tư sửa được tâm.

Đi tu: Là chỉ hành động của những  người xuất gia, rời bỏ cuộc sống với gia đình để gia nhập Tăng đoàn, là từ bỏ cuộc sống gia đình để đi đến tu tập ở chùa hay tu viện, dành hết thời  gian  còn  lại  vào việc tu tập theo đạo Phật, hướng đến mục tiêu giải thoát.

Tu tập và tu hành: Tu là sửa, tập là thực tập, tập luyện, tập huấn bản thân (thân-tâm)…như trên.

Hành là làm, là thực hành, cũng đồng nghĩ với thực tập. Hai chữ gần như giống  nhau,  tuy  nhiên  mỗi chữ có thể được dùng trong những văn cảnh và ý nghĩa lớn nhỏ khác nhau. Ví dụ, nói :

+ Chúng ta tu-tập tâm từ, tu tập hạnh  bố thí,  tu tập bỏ tham, sân, si.

+ Sự nghiệp tu-hành là rất cao  quý;  những bậc tu-hành là những bậc đáng kính.

Tu tâm: nghĩa trực tiếp là tu sửa  tâm.  Vì  đạo Phật nhấn mạnh phần tâm là đối tượng chính để chúng ta tu tập để cho tâm được trong sạch, sáng tỏ, trí tuệ, và giải thoát. Tất cả những phần Giới, Định, Tuệ là đều hướng đến mục-tiêu làm cho tâm trong- sạch và trí tuệ. Thiền, phương pháp chính đạo Phật,  là sự tu tập tâm: tu sửa,  dẹp sạch những trạng thái  bất thiện của tâm, và thay vào, tu  dưỡng  những  trạng thái thiện lành của tâm. Bởi vậy, việc tu tập  tâm (lúc này chẳng ai  gọi là ‘tu hành tâm’ cả) là quan trọng nhất trong việc thực hành đạo Phật.

Rất nhiều người đã ngộ nhận về chữ “tu-tâm”  này. Ví dụ, khi một ai nhắc đến đề tài đạo Phật, thì nhiều người đều cố tránh né đề tài này, có lẽ  vì (a)  họ không hiểu  Phật giáo  nói về cái gì, họ chỉ hiểu   lơ mơ đạo Phật là “từ, bi, hỷ, xả”, hay “đạo Phật là đi chùa cũng bái gì gì đó”…, và (b) vì họ nghĩ đề tài đạo Phật là xa vời, không hợp với thực tế mưu sinh, và nó chỉ dành cho người ‘tu hành’.

Đa số họ thường nói theo kiểu: “Đạo gì  tôi  không quan trọng, tôi chỉ biết đạo làm người; tôi chẳng tu gì cả, tôi chỉ biết  tu-tâm thôi“. Thực  sự, đạo Phật không phải chỉ là đạo  làm  người.  Đạo  Phật là đạo giải thoát. Mục tiêu của đạo Phật không phải khuyến khích mọi người tiếp tục tái sinh làm người.

Ở đây chữ “tu-tâm” bị những người này hiểu sai nên họ mới thường nói như vậy. Ý họ là chỉ cần có tấm lòng, có cái ‘tâm’ sống  sòng  phẳng, biết điều,  và sống tốt theo quy ước của cuộc sống thế tục… là đủ. Và họ cho rằng Phật giáo cũng chỉ yêu cầu bao nhiêu đó mà thôi. Cách nói dùng  chữ  tu-tâm như  vậy là không chính xác với chữ tu-tâm theo ý nghĩa thực hành của đạo Phật. Thực ra, tu-tâm nói  theo kiểu thực hành của đạo Phật chính là tu tập tâm, là tu-thiền, thay vì những hình thức tu tập không-thiền các nhánh phái Phật giáo khác ở các nước Đông Á và Việt Nam.

Nguồn: Vấn Đáp Phật Giáo – Lê Kim Kha (biên soạn)